Op 26 november is mijn vader, Daisy Hedwig Liong A Kong, kort ziekbed overleden. Voor de familie was dit een hele zware klap. Gelukkig heb ik ondanks Covid kunnen afreizen om hem samen met familie en vele trouwe maties, een waardige afscheid te kunnen geven.
Op verzoek van Voorwaarts, waar mijn pa tot voor zijn overlijden voorzitter was, vond de uitvaartdienst plaats op het terrein van de voetbalvereniging. Hoewel de meeste mensen door de pandemie bij een uitvaart alleen komen groeten om meteen weer door te gaan, was de lokatie volgens de Covid-maatregelen in orde om bepaalde die de uitvaart wilden volgen op de juiste manier om te accommoderen. Daarnaast was er een live streaming waar zo'n 3000 de uitvaart hebben gevolgd.
Het was een mooie vaarwel. Namen van het gezin dank ik een ieder op welke manier dan ook heeft bijgedragen aan deze goede vaarwel. Speciale dank aan Jack Uden, Irene Spangenthal, Voorwaarts, de Rotary, Keep Fit en dhr Budjawan.
Hier volgen de lofrede van Jeff en ik en wat veroorzaakt door de uitvaart.
Lofrede van Jeffrey Liong-A-Kong
Goedemiddag en welkom vrienden,
Mijn eerste levendige herinnering aan pa was toen ik uit het kanaal in de polder kwam. Volgens mij was dat op lijn 2. Ik was een jaar van 6 en speelde met vriendjes op de steiger. Ik gleed uit en viel in het water.
Mijn vriendjes hebben gegild en pa is toen komen rennen en heeft mij uit het water getrokken.
In zijn jeugd was pa een kleine hosselaar. Een van zijn vrienden werkte bij de coöperatieve bakkerij en ging elke ochtend brood leveren bij de verschillende winkels in de buurt. Hij zei dat elke ochtend brood ging kopen en zei: Hey Daisy ala dei Joe é go bai bredé , mi can lever Joe bredé té mantin dan Joe é painting afoe foe A moni. Dat was niet tegen duivenmansoren gericht.
Een andere vriend die haantje de voorste wilde spelen en indruk wilde maken op de groep gaf zich op voor een quiz bij AVROS het enige radiostation in Suriname.
Er werden 3 vragen gesteld en als je 3 goed had gekregen je een prijs.
Bij de tweede vraag , vroeg men welke bevolkingsgroep in Suriname pitjél maakt en verkoopt. Hij ondersteunt direct kousenband!
Schooltijd
Pa heeft op de van Sypesteynschool, de Graaf von Zinzendorfschool en de Hendrikschool gezeten. De laatste vond hij een prettige en prettige periode.
Er werd gym gegeven en jaarlijks werden er voetbal-, basketbal- en atletiekwedstrijden georganiseerd tussen de Muloscholen.
De gymleraar wees pa aan als kapitein.Toen hij mondeling examen aardrijkskunde moest doen, sprak de leraar alleen de samenstelling van het voetbalteam.
Toen het team was samengesteld, kwam hij tot de ontdekking dat er nog maar 2 minuten over waren. Hij stelde 2 vragen die goed beantwoord zijn en zei dat ik geen 10 kan geven, maar een 8 is wel op zijn plaats.
Voetbal zou de rode draad blijven in zijn leven!
Nederland
In 1958 vertrok pa met de Fratelli Grimaldi via Spanje naar Nederland.
Op een feestje in Deventer kwam hij mijn moeder Hertha tegen die hij nog uit zijn jeugd kende. Ze kwamen aan de praat, gingen dansen en dat was het begin van een liefdesverhaal. Na een aantal afspraken zijn ze verloofd in september 1960 en vervolgens getrouwd op 6 september 1961.
Pa had besloten om bij belastingen een opleiding te volgen om daarna naar Suriname terug te keren. In die periode ging hij tussen de middagvoetballen en toen ene Kars Smook hem zag jongleren met de bal vroeg hij van pa voor de Ilpendamse voetbalvereniging om voetballen en wel voor het wereldbedrag van. 5 gulden per wedstrijd 7,50 bij gelijkspel en voor een gewonnen wedstrijd 10.
Het begin van een korte profcarrière.
Maar daar zou het niet bij blijven. Toen hij vertrok aan de Landbouw Hogeschool in Deventer sloot hij zich aan bij de Paramaribo Bongo Boys en speelde maracas.
Ze hebben toen een contract getekend met een nachtclub genaamd Chez Antoinette en speelden elke donderdagavond voor 275. Gulden.
Een muzikale carrière was geboren.
Na zijn studie vertrok hij naar Wageningen waar Tineke, Mireille en ik een fantastische jeugd hebben gehad. Zwemmen, tennissen, basketballen, voetballen en natuurlijk feesten.
Oogstfeest was het hoogtepunt. De sportploegen uit Paramaribo ontstonden dan een weekend voetballen, basketballen en volleyballen. En niet te vergeten de kermisattractie.
Politiek
Het dieptepunt was het gevolg van een medewerker die hij had vastgesteld. Hij bleek voorzitter te zijn van Volkscomite Wageningen. De NMR samenvatting een verslaggever naar Wageningen om de directie mee te delen dat de man weer in dienst moest worden genomen.
Pa ging niet akkoord en zei de enige die mij de opdracht kan geven is de minister. Van arbeid. De verslaggever pleegde een telefoontje, kwam terug en zei dat als de man niet in dienst werd genomen de directie maar moest opstappen. Zo geschiedde; De heren Shankar, Lieuw Kie Song en zijn naam ontslag per 1 april 1981.
Een maand later waren er echter nog geen vervangingen.
Begin mei kwam Bouterse met de DC van Nickerie om te vragen of pa en de directie in landsbelang wilden blijven tot een nieuwe directeur zou zijn controle.
Daarna trad pa in dienst van Vitalo waar hij met veel plezier heeft gewerkt.
Het dieptepunt in zijn leven bereikte hij op 1 januari 1994 toen mijn moeder Hertha Gladys Ritfeld stierf. Zes weken nadat wij haar 55e verjaardag hebben gevierd in het vakantieverblijf van Irvin en Lilian Hermelijn.
Pa werd gesterkt door de woorden van mijn moeder op haar sterfbed; Daisy heeft mij verwend . Op de uitvaartdienst heeft pa Blakka Roso vertaald. Op de vraag waar hij de kracht en moed vandaan haalde haalde hij "van Hertha".
Niet lang daarna volgde hij Es kennen die in rijst handelde en aan hem verkocht. Vermoedelijk zat er iets in die rijst want er ontstaat een liefdesrelatie.25 jaar hebben ze lief en leed gedeeld. De overtuiging dat pa altijd bijgebleven is, is zijn 70e verjaardag.
Samen met Es hebben wij het plan om hem een reis van Miami naar Las Vegas cadeau te doen, uiteraard met Es.
Een dag voor vertrek bood Es hem het ticket aan en hij zei; "je maakt een grap nee"? De volgende dag zat hij met een grote glimlach in het vliegtuig op weg naar Las Vegas.
Op de luchthaven stond een man met een bord; Lion A Kong. Hoe weet die man mijn naam, vroeg hij aan Es.
De man zei volg me alsjeblieft en liep naar een witte klaarstaande limousine met geblindeerde ramen. Toen de deur openging, zagen hij mij, Mireille en Margot op de achterbank het was het begin van een lange jaren.
We hebben wel een voorwaarde gesteld, pa moest de jackpot trekken! Maar het is zeker dat wij onze portemonnee moeten trekken.
In een korte periode hebben elkaar zij een zoon Shiiet en dochter Tineke verloren. Zij hadden in die tijd veel steun aan elkaar. Het verdriet is altijd gebleven.
Het laatste succes dat ik in levend leven kon meemaken was zijn 80e verjaardag omringd door familie en vrienden, het was een bijzondere bigi jari omdat we Tineke pas begraven waren en toch hing er een gemoedelijke en ontspannen sfeer. Na afloop zei hij "ik ben blij dat we mijn verjaardag toch op deze wijze hebben gevierd".
Ai pa je deed het op jouw manier
Pa, mijn vader, Daisy Liong-A-Kong - Lofrede
Mijn vermoedelijke herinnering aan mijn vader was dat Tineke, mijn zus en ik, bij hem opnamen terwijl hij Anansi tories vertelde voor het naar bed gaan.
Tineke en ik hingen letterlijk aan zijn lippen. Ademloos luisteren we naar hoe Anansi Ba Tigri weer eens had gepakt, om daarna te gezamenlijk te roepen, nog een, nog een!, totdat we echt naar bed moesten. We hebben begrepen dan ook vast met wie? Wie? Walapa en Kwie Kwie! Daarna kan ik mij eigenlijk geen leven zonder pa voorstellen.
Wageningen
Mijn vader Daisy is zoals in een van de facebook-opmerkingen staan, een Wageningen icoon. Dat is hij omdat hij meer dan bekend stond als staflid, maar als mens, zeer vooruitstrevend was.
Behalve dat hij voetbalde, volleybalde en zelfs biljart speelde, gaf hij ook tennisles.
Nog voor Pagwa een nationale vrije dag was vierden wij het op Wageningen al gestort Dewali en Idl Fietr. Oogstfeest was een spektakel van een parachuteshow en Jerankepang tot en met Tjekre-tjekre en natuurlijk een voetbaltoernooi.
Maar zo sportief als pa was, hield hij niet van rennen als er geen bal in het spel was. Op een avond, ik weet niet eens meer hoe we erop zijn gekomen, zouden we de hele familie gaan rennen.
Allemaal, iedereen, met z'n vijfen, Jeff, Tineke, ma, pa en ik. Wij woonden Parkweg nummer vijf en zouden rondjes rennen om het park, zo een halve kilometer. Zelfs ik die niet echt dol op joggen was, was onderbouwd.
Wat ik me kan herinneren is dat mijn pa, die altijd super gezond is geweest, lekker op de bank zat met een biertje toen wij, de rest van het gezin, zwetend, helemaal moe thuis kwamen.
Toen mijn moeder vroeg “Waar was je?” was zijn antwoord, ik heb een rondje gedaan. Weet je, je moet deze dingen opbouwen. Ik ga het rustig opbouwen. Je begrijpt dat dit de laatste keer was dat we ooit z'n allen een poging hebben gedaan om te joggen. Daarna heb ik een sportveld gepakt, nooit meer zien rennen.
De discipline van pa
Ik ken niemand zo georganiseerd en geschoold als pa. Terwijl ik hem ken was het 6 uur opstaan, douchen, broodjes maken, thee drinken, eten en dan naar school. Hij bracht mij naar school en ik ben in mijn hele leven geen dag te laat op school gekomen. Niet op de Christus Koning School, niet op de AMS.
Zijn houwer, hamer en andere tools hadden hij altijd op dezelfde plek. Een plek die wij kinderen op een of andere manier nooit konden bereiken.
En als hij op een dag zijn huis niet kon vinden, had niemand het natuurlijk gebruikt. Toch kan ik hem wel zoeken.
Mijn zus Tineke en ik hebben ook wel eens of eigenlijk wel vaak hemden van hem "gestolen". Pa had veel hemden, fleurige, mooie hemden met swag! Die stonden wel mooi op onze spijkerbroek of wat de mode toen ook was. Toch heb ik hem nooit echt over zijn verdwenen hemden horen klagen. Het enige wat hij zei was, jonge kinderen nemen al mijn hemden.
Het meest bewonderenswaardige vind ik nog, dat ik pa en ma nooit ruzie heb gehoord maken. Ik kan me wel een keer een bijna geval herinneren.
Ma had weer een of ander lekker gerecht uitgeprobeerd. Dit keer was het Javaans, met heel veel bladeren, groenten kan ik me herinneren. Het zag er inderdaad anders uit dan de gerechten die we gewend waren.
Pa die echt dol was op ma's hand, kwam aanlopen, zorgde ervoor dat de pan enthousiast openging, keek naar de richting en de twijfels teleurgesteld op: O, honden eten.
Je begrijpt dat bij ma niet in aarde viel. Zeer beledigd ma, wat honden eten? Sinds wanneer maak ik honden eten? Wat voor gekke opmerking is dat? Ach man!
Muisstil gevallen, liep langzaam het terras op om maar de krant te gaan lezen. Openens begon pa hartelijk te lachen. Schuilend van achter de krant schoten schaterend de woorden eruit: Honden eten!
Opent lag iedereen dubbel, ook ma. Met z'n allen daarna nog wel genieten van het nieuwe gerecht, pa incluis.
Tori man
Daisy zoals zijn vrienden hem kennen, was eigenlijk ook een tori man. Niet alleen Banansi verhalen kon hij goed vertellen, ook van zijn levensverhalen genoot ik.
Zo vroeg ik hem een keer, maar hoe heb je ma ontmoet? Waar kennen julle elkaar van?
Heel stoer antwoorde hij, ach die moeder van je. Ze gaat klagen bij haar broer Rudie. Rudie, Rudie, die jongen verveelt me! Grote broer Rudie kwam stoer als een strijder aangelopen: wie, wie, wijs me wie! En toen hij mij zag staan, zei hij snel: O ey Daisy, Fawaka! Dat was pa.
Hij kon machtig vertellen over de goede tijden in Nederland. Een dag, ik vergeet nooit meer, het was na het overlijden van mijn moeder, zijn we ontmoetten z'n drien, Jeff, pa en ik ga eten in een restaurant in Amsterdam.
Hij vertelde toen over de tijd als colporteur in Duitsland. Ze verdienden redelijk wat met het verkopen van abonnementen. Hoe ze weten dat ik niet wil dat Duits niet kan praten.
Zo stonden ze in de winkel om eten te kopen. Zijn maat die kip lustte moet naar die kip in de hoop dat de verkoper het zou begrijpen. Maar helaas. uiteindelijk na veel sputteren zei hij: Ein kipf!
Met slappe lach liep Jeff, pa en ik het restaurant uit, de tranen rolden over onze wangen, zo hard hebben we gelachen. Tot de dag van vandaag kunnen we er nog om lachen.
Voetbal en pa, pa en voetbal
Pa kon ook oneindig leuke voetbalverhalen vertellen. Van de koko-lampus die het vereiste ontgelden toen hij als jongtje aan de Wagenwegstraat voetbalde tot en met de teamleden die hem om te kopen met bol om zich van een plek in het elftal te beschrijven.
Trots was hij dat het eerste doelpunt in het nieuwe Moengo stadion scoorde. Tegen wie hij speelde weet ik niet meer, hoeveel de wedstrijd wist hij op zijn 84ste ook niet meer.
Velen van jullie weten dat hij oprichter was Echt Sranan . Dat was vooral een goed verhaal, maar ik was vooral onder de indruk van het feit dat mijn vader als een van de eerste Surinamers betaald voetbal heeft gespeeld in Nederland. Pa kreeg in de jaren 50 fl 2,50 per oefening, verloren westrijd fl 5, gelijk gespeeld fl 7,50 en voor een gewonnen wedstrijd 10 gulden.
Toen ik zijn voetbalverhaal aan het editen was zei ik trots tegen hem, Pa je was super getalenteerd! Iedereen, overal waar je ging, wilden ze je in hun team en werd je tot kapitein gecontroleerd. Bescheiden als hij was veroorzaakt hij dat hij niet alles zo kon vertellen anders zouden mensen denken dat "ai skippie".
Ik antwoordde dat ik supertrots op hem was en zei, nee, jouw verhaal is heel belangrijk. Besef je wel dat jouw verhaal de geschiedenis van het Surinaamse voetbal illusteert? Van straatvoetbal in Suriname tot en met betaald voetbal Nederland . Van de oprichting van Real Sranang in Nederland tot en met Voorzitter van de Surinaamse Voetbalbond. Door de telefoon hoorde ik hem bedachtzaam knikken.
Eindeloos dankbaar ben ik dat mijn vader zo een rijk leven heeft gehad. De reacties zijn overweldigend en hartverwarmend. Waar ik nooit echt bij heb gestaan is dat hij er zo goed uitzag. Want mij was hij was gewoon mijn vader.
Ik hoorde altijd van mijn vriendinnen en vooral hun moeders dat ik zo'n mooie vader had. Menigeen vroeg zelfs al aan dat Jeff van zijn vader vrijgezel was. Lachend knikte ik altijd, want het was gewoon mijn vader.
Op zijn sterfdag keek ik naar hem via whatsapp. Terwijl hij daar in het ziekenhuis lag, overviel het mij en dacht dat ik wat een knappe man is hij toch. Ik keek naar hem, zijn ademhaling was rustig, zijn straal huidde, hij lag er werkelijk prachtig bij. Krachtig, statig zoals ik nog nooit eerder had gekregen.
Toen dronk het tot mij door dan mijn vader een mooie man in alle reacties. Ik ben dankbaar dat ik zijn dochter mocht zijn, dat hij mijn vader was en zal hem voor de rest van mijn leven met hem meedragen.
