Op 26 november is mijn vader, Daisy Hedwig Liong A Kong, na een kort ziekbed overleden. Voor de familie was dit een hele zware klap. Gelukkig heb ik ondanks Covid kunnen afreizen om hem samen met familie en vele trouwe maties, een waardig afscheid te kunnen geven.
Op verzoek van Voorwaarts, waar mijn pa tot voor zijn overlijden voorzitter was, vond de uitvaartdienst plaats op het terrein van de voetbalvereniging. Hoewel de meeste mensen door de pandemie bij een uitvaart alleen komen groeten om meteen weer door te gaan, was de lokatie volgens de Covid maatregelen in orde gemaakt om degenen die de uitvaart wilden bijwonen op de juiste manier te accomoderen. Daarnaast was er een live streaming waar zo een 3000 de uitvaart hebben gevolgd.
Het was een mooi vaarwel. Namens de famile dank ik een ieder die op welke manier dan ook heeft bijgedragen tot dit waardige vaarwel. Speciale dank aan Jack Uden, Irene Spangenthal, Voorwaarts, de Rotary, Keep Fit en dhr Budjawan.
Hier volgen de lofrede van Jeff en ik en wat indrukken van de uitvaart.
Lofrede van Jeffrey Liong-A-Kong
Goedemiddag en welkom vrienden,
Mijn eerste levendige herinnering aan pa was toen mij had gered uit het kanaal in de polder. Volgens mij was dat op lijn 2. Ik was een jaar of 6 en speelde met vriendjes op de steiger. Ik gleed uit en viel in het water.
Mijn vriendjes hebben gegild en pa is toen komen aan rennen en heeft mij uit het water getrokken.
In zijn jeugd was pa een kleine hosselaar. Een van zijn vrienden werkte bij de coöperatieve bakkerij en ging elke ochtend brood leveren bij de verschillende winkels in de buurt. Hij merkte dat pa elke ochtend brood ging kopen en zei: Hey Daisy ala dei Joe é go bai bredé , mi kan lever Joe bredé té mantin dan Joe é painting afoe foe A moni. Dat was niet aan dovemansoren gericht.
Een andere vriend die haantje de voorste wilde spelen en indruk wilde maken op de groep gaf zich op voor een quiz bij AVROS het enige radiostation in Suriname.
Er werden 3 vragen gesteld en als je 3 goed had kreeg je een prijs.
Bij de tweede vraag , vroeg men welke bevolkingsgroep in Suriname pitjél maakt en verkoopt. Hij antwoordde direct kousenband!
Schooltijd
Pa heeft op de van Sypesteynschool , de Graaf von Zinzendorfschool en de Hendrikschool gezeten. De laatste vond hij een prettige en aangename periode.
Er werd gym gegeven en jaarlijks werden er voetbal, basketbal en atletiek wedstrijden georganiseerd tussen de Muloscholen .
De gymleraar wees pa aan als captain.Toen hij mondeling examen aardrijkskunde moest doen, sprak de leraar alleen overdekt samenstelling van het voetbalteam.
Toen het team was samengesteld kwam hij tot de ontdekking dat er nog maar 2 minuten over waren. Hij stelde 2 vragen die pa goed beantwoordde en zei ik kan je geen 10 geven maar een 8 is wel op zijn plaats.
Voetbal zou de rode draad blijven in zijn leven!
Nederland
In 1958 vertrok pa met de Fratelli Grimaldi via Spanje naar Nederland.
Op een feestje in Deventer kwam hij mijn moeder Hertha tegen die hij nog uit zijn jeugd kende. Ze raakten aan de praat, gingen dansen en dat was het begin van een love story. Na een aantal afspraken zijn ze verloofd in september 1960 en vervolgens getrouwd op 6 september 1961.
Pa had besloten om bij belastingen een opleiding te volgen om daarna naar Suriname terug te keren. In die periode ging hij tussen de middag voetballen en toen ene Kars Smook hem zag jongleren met de bal vroeg hij of pa voor de Ilpendamse voetbalvereniging te komen voetballen en wel voor het wereldbedrag van. 5 gulden per wedstrijd 7,50 bij gelijkspel en voor een gewonnen wedstrijd 10.
Het begin van een korte prof carrière.
Maar daar zou het niet bij blijven. Toen hij studeerde aan de Landbouw Hogeschool in Deventer sloot hij zich aan bij de Paramaribo Bongo Boys en speelde maracas.
Ze hebben toen een contract getekend met een nachtclub genaamd Chez Antoinette en speelden elke donderdagavond voor 275. Gulden.
Een muzikale carrière was geboren.
Na zijn studie vertrok hij naar Wageningen waar Tineke, Mireille en ik een fantastische jeugd hebben gehad. Zwemmen, tennissen, basketballen, voetballen en natuurlijk feestjes.
Oogstfeest was het hoogtepunt. De sportploegen uit Paramaribo kwamen dan een weekend voetballen, basketballen en volleyballen. En niet te vergeten de kermisattractie.
Politiek
Het dieptepunt was het gevolg van een medewerker die pa had ontslagen. Hij bleek voorzitter te zijn van Volkscomite Wageningen. De NMR stuurde een verslaggever naar Wageningen om de directie mee te delen dat de man weer in dienst moest worden genomen.
Pa ging niet akkoord en zei de enige die mij de opdracht kan geven is de minister. Van arbeid. De verslaggever pleegde een telefoontje, kwam terug en zei dat als de man niet in dienst wordt genomen de directie maar moest opstappen. Zo geschiedde; De heren Shankar, Lieuw Kie Song en pa namen ontslag per 1 april 1981.
Een maand later waren er echter nog geen vervangers.
Begin mei kwam Bouterse met de DC van Nickerie om te vragen of pa en de directie in landsbelang wilden aanblijven tot een nieuwe directeur zou zijn benoemd.
Daarna trad pa in dienst van Vitalo waar hij met veel plezier heeft gewerkt.
Het dieptepunt in zijn leven beleefde hij op 1 januari 1994 toen mijn moeder Hertha Gladys Ritfeld overleed. Zes weken nadat wij haar 55e verjaardag hebben gevierd in het vakantieverblijf van Irvin en Lilian Hermelijn.
Pa werd gesterkt door de woorden van mijn moeder op haar sterfbed; Daisy heeft mij verwend . Op de uitvaartdienst heeft pa Blakka Roso gezongen. Op de vraag waar hij de kracht en moed vandaan haalde antwoordde hij "van Hertha".
Niet lang daarna leerde hij Es kennen die in rijst handelde en aan hem verkocht. Blijkbaar zat er iets in die rijst want er ontstond een liefdesrelatie.25 jaar hebben ze lief en leed gedeeld . De verassing die pa altijd is bijgebleven is zijn 70e verjaardag.
Samen met Es hebben wij het plan gesmeed om hem een trip van Miami naar Las Vegas cadeau te doen, uiteraard met Es.
Een dag voor vertrek bood Es hem het ticket aan en hij zei; "je maakt een grap no"? De volgende dag zat hij met een big smile in het vliegtuig op weg naar Las Vegas.
Op de luchthaven stond een man met een bord; Liong A Kong. Hoe weet die man mijn naam, vroeg hij aan Es.
De man zei follow me please en liep naar een witte gereedstaande limousine met geblindeerde ramen. Toen de deur openging zag hij mij, Mireille en Margot op de achterbank het was het begin van een onvergetelijke bigi jari.
We hebben wel een voorwaarde gesteld, pa moest de jackpot trekken! Maar het kam erop neer dat wij onze portemonnee moesten trekken.
In een korte periode na elkaar hebben zij een zoon Shiiet en dochter Tineke verloren. Zij hadden in die tijd veel steun aan elkaar. Het verdriet is altijd gebleven.
Het laatste hoogtepunt dat ik in levende lijve mocht meemaken was zijn 80e verjaardag omringd door familie en vrienden, het was een bijzondere bigi jari omdat we Tineke pas hadden begraven en toch hing er een gemoedelijke en ontspannen sfeer. Na afloop zei hij " ik ben blij dat we mijn verjaardag toch op deze wijze hebben gevierd".
Ai pa you did it your way
Pa, mijn vader, Daisy Liong-A-Kong - Lofrede
Mijn allereerste herinnering aan mijn vader was dat Tineke, mijn zus en ik, bij hem op schoot zaten terwijl hij Anansi tories vertelde voor het naar bed gaan.
Tineke en ik hingen letterlijk aan zijn lippen. Ademloos luisterden we naar hoe Anansi Ba Tigri weer eens had gepakt, om daarna te gezamelijk te roepen, nog een, nog een!, totdat we echt naar bed moesten. We eindigden dan ook steevast met wie? Wie? Walapa en Kwie Kwie! Daarna kan ik mij me eigenlijk geen leven zonder pa voorstellen.
Wageningen
Mijn vader Daisy is zoals in een van de facebook comments stond, een Wageningen icoon. Dat is hij omdat hij meer dan als bekend staflid, maar als mens, zeer vooruitstrevend was.
Behalve dat hij voetbalde, volleybalde en zelfs billiard speelden, gaf hij ook tennisles.
Nog voor Pagwa een nationale vrije dag was vierden wij het op Wageningen al evenals Dewali en Idl Fietr. Oogstfeest was een spectakel van een parachute show en Jerankepang tot en met Tjekre-tjekre en uiteraard een voetbaltoernooi.
Maar zo sportief als pa was, hield hij niet van rennen als er geen bal in het spel was. Op een avond, ik weet niet eens meer hoe we erop zijn gekomen, zouden we met de hele familie gaan rennen.
Allemaal, iedereen, met z’n vijfen, Jeff, Tineke, ma, pa en ik. Wij woonden Parkweg nummer vijf en zouden rondjes rennen om het park, zo een halve kilometer. Zelfs ik die niet echt dol op joggen was, was gemotiveerd.
Wat ik me kan herinneren is dat mijn pa, die altijd super gezond is geweest, lekker op de bank zat met een biertje toen wij, de rest van het gezin, zwetend, helemaal moe thuis kwamen.
Toen mijn moeder vroeg “Waar was je?” was zijn antwoord, ik heb een rondje gedaan. Weet je, je moet deze dingen opbouwen. Ik ga het rustig opbouwen. Je begrijpt dat dit de laaste keer was dat we ooit met z’n allen een poging hebben gedaan tot joggen. Daarna heb ik pa behalve op een sportveld, nooit meer zien rennen.
De dicipline van pa
Ik ken niemand zo georganiseerd en gediciplineerd als pa. Zolang als ik hem ken was het 6 uur opstaan, douchen, broodjes maken, thee drinken, eten en dan naar school. Hij bracht mij naar school en ik ben in mijn hele leven geen dag te laat op school gekomen. Niet op de Christus Koning School, niet op de AMS.
Zijn houwer, hamer en andere tools had hij altijd op eenzelfde plek. Een plek die wij kinderen op een of andere manier nooit konden onthouden.
En als hij op een dag zijn houwer niet kon vinden, had niemand het natuurlijk gebruikt. Toch hielp ik hem wel zoeken.
Mijn zus Tineke en ik hebben ook wel eens of eigenlijk wel vaak hemden van hem "gestolen". Pa had veel hemden, fleurige, mooie hemden met swag! Die stonden wel mooi op onze spijkerbroek of wat de mode toen ook was. Toch heb ik hem nooit echt over zijn verdwenen hemden horen klagen. Het enige wat hij zei was, jonge die kinderen nemen al mijn hemden.
Het meest bewonderingswaardige vind ik nog, dat ik pa en ma nooit ruzie heb horen maken. Ik kan me wel een keer een bijna geval herinneren.
Ma had weer een of ander lekker gerecht uitgeprobeerd. Dit keer was het Javaans, met heel veel bladeren, groentes kan ik me herinneren. Het zag er inderdaad anders uit dan de gerechten die we gewend waren.
Pa die echt dol was op ma’s hand, kwam aanlopen, maakte de pan enthousiast open, keek ernaar en merkte enigzins teleurgesteld op: O, honden eten.
Je begrijpt dat bij ma niet in goede aarde viel. Zeer beledigd reageerde ma, wat honden eten? Sinds wanneer maak ik honden eten? Wat voor gekke opmerking is dat? Ach man!
Muisstil gevallen, liep pa zachtjes het terras op om maar de krant te gaan lezen. Opeens begon pa hartelijk te lachen. Schuilend vanachter de krant schoten schaterend de woorden eruit: Honden eten!
Opeens lag iedereen dubbel, ook ma. Met z’n allen mochten daarna toch nog wel genieten van het nieuwe gerecht, pa incluis.
Tori man
Daisy zoals zijn vrienden hem kennen, was eigenlijk ook een tori man. Niet alleen Banansi verhalen kon hij goed vertellen, ook van zijn levens verhalen genoot ik.
Zo vroeg ik hem een keer, maar hoe heb je ma ontmoet? Waar kennen julle elkaar van?
Heel stoer antwoorde hij, ach die moeder van je. Ze is gaan klagen bij haar broer Rudie. Rudie, Rudie, die jongen verveelt me! Grote broer Rudie kwam stoer als een strijder aangelopen: wie, wie, wijs me wie! En toen hij mij zag staan, zei hij snel: O ey Daisy, Fawaka! Dat was pa.
Hij kon machtig vertellen over de goede tijden in Nederland. Een dag, ik vergeet nooit meer, het was na mijn moeder’s overlijden, zijn we met z’n drien, Jeff, pa en ik gaan eten in een restaurant in Amsterdam.
Hij vertelde toen over de tijd als colporteur in Duitsland. Ze verdienden behoorlijk wat met het verkopen van abonnementen. Hoe ze dat deden weet ik niet want Duits konden ze niet praten.
Zo stonden ze eens in de winkel om eten te kopen. Zijn matie die kip lustte wees naar die kip in de hoop dat de verkoper het zou begrijpen. Maar helaas. Uiteindelijk na veel sputteren zei hij: Ein kipf!
Met slappe lach liepen Jeff, pa en ik het restaurant uit, de tranen rolden over onze wangen, zo hard hebben we gelachen. Tot de dag van vandaag kunnen we er nog om lachen.
Voetbal en pa, pa en voetbal
Pa kon ook eindeloos leuke voetbalverhalen vertellen. Van de koko-lampus die het moesten ontgelden toen hij als jongetje aan de Wagenwegstraat voetbalde tot en met de teamleden die hem probeerden om te kopen met bol om zich van een plek in het elftal te verzekeren.
Trots was hij dat de eerste goal in het nieuwe Moengo stadion scoorde. Tegen wie hij speelde weet ik niet meer, hoeveel de wedstrijd eindigde wist hij op zijn 84ste ook niet meer.
Velen van jullie weten dat hij oprichter was van Real Sranan. Dat was vooral een goed verhaal, maar ik was vooral onder de indruk van het feit dat mijn vader als een van de eerste Surinamers betaald voetbal heeft gespeeld in Nederland. Pa kreeg in de jaren 50 fl2,50 per oefening, verloren westrijd fl5, gelijk gespeeld fl7,50 en voor een gewonnen wedstrijd 10 gulden.
Toen ik zijn voetbal story aan het editen was zei ik trots tegen hem, Pa je was super talented! Iedereen, overal waar je ging, wilden ze je in hun team en werd je tot captain benoemd. Bescheiden als hij was reageerde hij dat hij niet alles zo kon vertellen anders zouden mensen denken dat “ai skippie”.
Ik antwoorde dat ik super trots op hem was en zei, nee pa jouw verhaal is heel belangrijk. Besef je wel dat jouw verhaal de geschiedenis van het Surinaamse voetbal illusteert? Van straatvoetbal in Suriname tot en met betaald voetbal Nederland. Van de oprichting van Real Sranang in Nederland tot en met Voorzitter van de Surinaamse Voetbalbond. Door de telefoon hoorde ik hem bedachtzaam knikken.
Eindeloos dankbaar ben ik dat mijn vader zo een rijk leven heeft gehad. De reacties zijn overweldigend en hartverwarmend. Waar ik nooit echt bij still heb gestaan is dat hij zo good looking was. Voor mij was hij was gewoon mijn vader.
Ik hoorde altijd van mijn vriendinnen en vooral hun moeders dat ik zo een mooie vader had. Menigeen vroeg zelfs aan Jeff of zijn vader single was. Lachend knikte ik altijd, want het was gewoon mijn vader.
Op zijn sterfdag keek ik echter naar hem via whatsapp. Terwijl hij daar in het ziekenhuis lag overviel het me en dacht ik wat een knappe man is hij toch. Ik keek naar hem, zijn ademhaling was rustig, zijn huid straalde, hij lag er werkelijk prachtig bij. Krachtig, statig zoals ik nooit eerder had waargenomen.
Toen drong het tot mij door dan mijn vader een mooie man in alle opzichten. Ik ben dankbaar dat ik zijn dochter mocht zijn, dat hij mijn vader was en zal hem voor de rest van mijn leven met hem meedragen.
